DADAĞLI (KAHRAMANMARAŞ) BÖLGESİNDE KARBONATLI KAYAÇLAR İLE İLİŞKİLİ DAMAR TİPİ Pb-Zn CEVHERLEŞMESİNİN MİKROTERMOMETRİK ÖZELLİKLERİ
Öz
Kahramanmaraş ili jeolojik yapısı sebebiyle farklı kökenli kayaçları bir arada bünyesinde barındırır. Kuzeyde Toros Orojenik Kuşağı, güneyde ise Arap levhasına ait birimler gözlenir. Dadağlı bölgesi de Arap levhasına ait kenar kıvrım kuşağında yer alır. Bu bölgenin temelinde Seydişehir formasyonuna ait birimler yüzlek verir. Bu temel üzerine ise Mesozoyik yaşlı karbonatlı kayaçlar açısal uyumsuzlukla gelmektedir. Yavuzeli bazaltı ise tüm birimleri kesmektedir. Dadağlı kuzeyindeki Mesozoyik yaşlı karbonatlı kayaçlarda damar tipi baritli kurşun-çinko cevherleşmesi bulunur. Galenit, sfalerit, pirit, serüzit, smitzonit, götit ve gang olarak da barit ve kuvars parajenezi oluşturur. Jeokimyasal analizlerde PbO maksimum %60’a ve Zn değerleri ise 1200 ppm’e kadar ulaşmaktadır. Cevher oluşturan çözeltinin kökeni hakkında bilgiler elde etmek için parajenezde yer alan barit ve kuvarsdan sıvı kapanımı ölçümleri yapılmıştır. İki fazlı olan (sıvı ve gaz) kapanımlar da yapılan ölçümlere göre ötektik sıcaklık (Te) değerleri kuvars mineralinde -22,90 ile -21,10 oC, barit mineralinde ise -20,90 ile -19,50 oC arasındadır. Son buz ergime sıcaklıkları (Tmice) değerleri ise kuvars mineralinde -9,50 ile -4,30 oC arasında barit mineralinde ise -6,50 ile -4,20 oC arasındadır. % NaCl tuzluluk eşdeğerleri kuvars mineralinde 6,88-13,40 arasında, barit mineralinde ise 6,74-9,86 arasındadır. Homojenleşme sıcaklıkları (Th, oC) ise her iki mineralde 255,30-310,20 oC arasında olup ortalama 288,15 oC’dir. Kapanımların basınç değerlerine bakıldığında hem kuvars hem de barit mineralinde benzer değerler elde edilmiş olup ortalama Ph 92,85 bar’dır. Yoğunluk değerlerine bakıldığında ise kuvarsa ait kapanımların barite ait kapanımlara göre nispten daha yoğun olduğu belirlenmiştir. Homojenleşme sıcaklığı-tuzluluk diyagramlarında kapanımlar epitermal alanlarda dağılım göstermektedir. Ötektik sıcaklık değerleri ve sıcaklığın düşmesi ile artan tuzluluk durumu, çözeltinin H2O-NaCl sisteminde olan hidrotermal bir sistemi veya seyreltilmiş formasyonu suyunu işaret etmektedir.
Anahtar Kelimeler
Karbonat damar tipi Pb-Zn sıvı kapanımı Dadağlı (Kahramanmaraş)
Kaynakça
- Akben, Y.B., Yalçın, C., & Uras, Y. (2022, December). Geology and geochemistry of the Pb-Zn mineralization observed in the carbonates in the north of Dadağlı (Kahramanmaraş). In 2022 VI. International Scientific and Vocational Studies Congress – Engineering (BILMES EN 2021), Abstract Proceedings Book, pp. 28-29, TURKEY, ISBN: 978-605-74786-6-5.
- Anderson, T., Frezzotti, M.L., & Burke, E.A.J. (2001). Editorial-A tribute to Jacques Touret. Lithos, 55, ix–xi.
- Bean, R.E. (1983). The magmatic-Meteoric Transition. Geothermal resources council, special report, 13, 245–253.
- Blumenthal, M.M. (1947). Geologie der Taurusketten im Hinterland von Seydişehir und Beyşehir, M. T. A., Ankara.
- Bodnar, R. J. (1993). Revised Equation and Table for Determining the Freezing Point Depression of H2O-NaCl Solutions. Geochimica Et Cosmochimica Acta, 57, 683–684.
- Bodnar, R. J. (1999). Hydrothermal Solutions. In Encyclopedia of Geochemistry, C.P. Marshall and Faırbrıdge eds., Kluwer Academic Publishers, Lancaster, 333-337.
- Bodnar, R.J., Lecumberri-Sanchez, P., Moncada, D., & Steele-MacInnis, M. (2014). Fluid inclusions in hydrothermal ore deposits. In Treatise on Geochemistry, 2nd ed.; Holland, H.D., Turekian, K.K., Eds.; Elsevier: Oxford, UK, Volume 13, pp. 119–142.
- Cansu, Z., & Öztürk, H. (2020). Formation and genesis of Paleozoic sediment-hosted barite deposits in Turkey. Ore Geol. Rev. 125, 103700.
- Crawford, M. L. (1981). Phase equilibria in aqueousfluid inclusions. In Mineralogical Association ofCanada Short Course Handbook. Hollister, L.S.,Crawford, M.L. (Eds.), 6, 75-100.
- Davidheiser-Kroll, B.J. (2014): Understanding the fluid pathways that control the Navan Ore body. Ph. D. Thesis. University of Glasgow, Scotland.
- Dean, W.T., & Monod, O. (1990). Revised stratigraphy and relationships of Lower Palaeozoic rocks, eastern Taurus Mountains, south central Turkey. Geol Mag, 127:333–347.
- Gül, M.A. (2000). Kahramanmaraş Yöresinin Jeolojisi. Hacettepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 304 s.
- Hanilçi, N., Öztürk, H., & Kasapçı, C. (2019). Carbonate-hosted Pb-Zn deposits of Turkey. Chapter 10 In: Pirajno, F., Dönmez, C., Şahin,M.B. (Eds.), Mineral Resources of Turkey,Modern Approaches in Solid Earth Sciences.Springer Nature, Switzerland, 497–533.
- Herece, E. (2008). Atlas of East Anatolian Fault, General Directorate of Mineral Research and Exploration, Special Publication Series-13, 359, 13 appendices as separate maps. ISBN / ISSN: 9786054075126.
- Hollister, L.S., & Crawford, M.L. (1981) Fluid Inclusions-Applications in Petrology; Mineralogical Association of Canada Publications: Québec, QC, Canada, 1981; Volume 6, p. 304.
- Hurai, V., Huraiová, M., Slobodník, M., & Thomas, R. (2015). Geofluids: Developments in microthermometry, spectroscopy, thermodynamics, and stable isotopes. Elsevier: Amsterdam, The Netherlands, p. 489.
- Işık, V. (2016). Torosların Jeolojisi; Türkiye Jeolojisi Ders Notu. Ankara Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Ankara.
- Leach, D.L., & Sangster, D.F. (1993): Mississippi Valley-type lead-zinc deposits.- In: Kırkham, R.V., Sınclaır W.D., Thorpe R.I. & Duke, J.M. (eds.): Mineral Deposit Modeling. Geological Association of Canada Special Paper, 40, 289–314
- Lu, H., Fan, H., Ni, P., Ou, G., Shen, K., & Zhang, W. (2004). Fluid inclusions; Science press: Beijing, China, p. 487. (In Chinese).
- Rıgo De Rıghı, M., & Cortesını, A. (1964). Gravity tectonics in Foothills structure belt of southeast Turkey, A.A.P.G. Bull., 48-12, 1911-1938.
- Robertson, A.H.F. & Dixon, J.E. (1984). Introduction: aspects of the geological evolution of the Eastern Mediterranean. In: Dixon JE, Robertson AHF (eds) The Geological Evolution of the Eastern Mediterranean, Geol Soc London, Spec Publ, 17:1–74.
- Robertson, A.H.F., Ünlügenç, U.C., İnan, N. & Taslı, K. (2004). The Misis–Andırın Complex: a Mid Tertiary mélange related to late-stage subduction of the Southern Neotethys in S Turkey. J Asian Earth Sci, 22:413–453.
- Roedder, E. (1979). Origin and significance ofmagmatic inclusions. Bulletin de Mineralogie,102(5), 487-510.https://doi.org/10.3406/bulmi.1979.7299
- Roedder, E. (1984). Fluid inclusions. Geol. Soc. Am. Bull., 12, 644.
- Roedder, E., & Bodnar, R.J. (1997). Fluid inclusion studies of hydrothermal deposits. In Geochemistry of Hydrothermal Ore Deposits, 3rd ed.; Barnes, H.L., Ed.; John Wiley & Sons: New York, NY, USA, pp. 657–698.
- Samson, I., Anderson, A., & Marshall, D. (2003). Fluid inclusions. analysis and interpretation. Mineralogical Association of Canada Publications: Québec, QC, Canada, Volume 32, p. 374.
- Shepherd, T.J., Rankin, A.H., & Alderton, D.H.M. (1985). A practical guide to fluid inclusion studies; Blackie: Glasgow, Scotland, UK, p. 239.
- Sorby, H.C. (1858). On the microscopical structure of crystals, indicating the origin of minerals and rocks. Geol. Soc. London Quart. J. 14, 453–500.
- Steele-MacInnis, M., Lecumberri-Sanchez, P., & Bodnar, R.J. (2012). HOKIEFLINCS_H2O-NACL: A Microsoft Excel spreadsheet for interpreting microthermometric data from fluid inclusions based on the PVTX properties of H2O-NaCl. Computers & Geosciences, XX, XXXX-XXXX.
- Şengör, A.M.C., & Yılmaz, Y. (1981). Tethyan evolution of Turkey, a plate tectonic approach. Tectonophysics 75, 181–241.
- Ulu, U., Genç. Ş., Giray, S., Metin, Y., Çörekçioğlu, E., Örçen, S., Ercan, T., Yaşar, T. & Karabıyıkoğlu, M., (1991). Belveren-Araban-Yavuzeli-Nizip-Birecik Alanının Jeolojisi, Senozoyik Yaşlı Volkanik Kayaçların Petrolojisi ve Bölgesel Yayılımı. M.T.A. Enst. Derleme Rap. No: 9226 (Yayınlanmamış), Ankara.
- Van den kerkhof, A. M., Hein, U. F. (2001). Fluid inclusion petrography, Lithos, 55 (1), 27-47.
- Wilkinson, J.J. (2001). Fluid inclusions in hydrothermal ore deposits. Lithos, 55, 229–272.
- Yalçın, C. (2022). Geochemical and Geological Approach to the Carbonate-hosted Barite Deposits in Dadağlı (Kahramanmaraş), Turkey. Engineering Applications, 1(1), 55-62.
- Yılmaz, Y. (1993). New evidence and model on the evolution of the southeast Anatolian orogen. Geol Soc Am Bull, 105:251–271.
- Yılmaz, Y., Gürpınar, O., Kozlu, H., Gül, MA., Yiğitbaş, E., Yıldırım, M., Genç, C. & Keskin, M. (1987). Maraş kuzeyinin jeolojisi (Andırın- Berit-Engizek-Nurhak-Binboğa Dağları) yapı ve jeolojik evrimi. İstanbul Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi.
- Yılmaz, Y., Yiğitbaş, E., Gürpınar, O. & Yiğitbaş, E. (1988). Amanos Dağları ve Maraş Dolaylarında Miyosen Havzalarının Tektonik Evrimi. T.P.A.O. Bülteni C.1/1, 52-72.
- Yiğitbaş, E. (1989). Engizek dağı (K.Maraş) dolayındaki tektonik birliklerin petrolojik incelenmesi; Doktora tezi, İst. Üniv. Fen. Bil. Enst., 347 s.
- Yoldemir, O. (1987). Suvarlı-Haydarlı-Narlı-Gaziantep Arasında Kalan Alanın Jeolojisi ve Petrol Olanakları. T.P.A.O. Rap. No: 2275, Ankara (yayınlanmamış).
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Yer Bilimleri ve Jeoloji Mühendisliği (Diğer) |
| Bölüm | Jeoloji Mühendisliği |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 13 Aralık 2022 |
| Gönderilme Tarihi | 10 Ağustos 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 |